Barotrauma

Barotrauma is een term die veel voorkomt in de wereld van duikers, piloten en zelfs mensen die regelmatig vliegen of onder water werken. Maar wat is barotrauma precies, hoe ontstaat het, en hoe kun je het voorkomen of behandelen? In deze uitgebreide gids leggen we alles uit wat je moet weten over barotrauma, inclusief de verschillende vormen, symptomen en preventieve maatregelen.

Wat is Barotrauma?

Barotrauma is een verwonding die ontstaat door veranderingen in de druk van de omgeving, waardoor er een verschil ontstaat tussen de druk buiten en de druk binnen een holte van het lichaam, zoals de oren, sinussen of longen. Dit drukverschil kan schade veroorzaken aan weefsels, slijmvliezen en zelfs botstructuren.

Het meest bekende voorbeeld van barotrauma is oorbarotrauma, dat vaak voorkomt bij duikers, piloten of mensen die snel stijgen of dalen in hoogte, zoals in een vliegtuig. Maar barotrauma kan ook voorkomen in andere lichaamsdelen, zoals de sinussen, longen of tandholtes.

Soorten Barotrauma

Barotrauma kan verschillende vormen aannemen, afhankelijk van het lichaamsdeel dat wordt getroffen. De meest voorkomende vormen zijn:

1. Oorbarotrauma

Oorbarotrauma ontstaat wanneer de luchtdruk in het middenoor niet gelijk is aan de druk in de omgeving. Dit kan pijn, gehoorverlies of duizeligheid veroorzaken. Oorbarotrauma komt vaak voor bij:

• Duiken onder water
• Vliegen in een vliegtuig
• Snelle hoogteveranderingen, zoals bij bergbeklimmen

Symptomen van oorbarotrauma zijn onder andere:

• Pijn of druk in het oor
• Gehoorverlies of oorsuizen
• Duizeligheid of evenwichtsproblemen
• In ernstige gevallen bloeding uit het oor

2. Sinusbarotrauma

Sinusbarotrauma ontstaat wanneer de sinussen niet goed kunnen ontlasten tijdens drukveranderingen. Dit kan leiden tot hevige hoofdpijn, druk achter de ogen en zelfs bloeding in de sinussen. Het komt vaak voor bij:

• Vliegen
• Duiken
• Sneeuwsporten op grote hoogte

3. Longbarotrauma

Longbarotrauma ontstaat door een plotselinge verandering in druk op de longen, bijvoorbeeld bij duikers die te snel opstijgen. Dit kan leiden tot ernstige complicaties zoals een klaplong (pneumothorax) of longembolie. Symptomen zijn onder andere:

• Kortademigheid
• Pijn op de borst
• Hoesten met bloed

4. Tandbarotrauma

Tandbarotrauma is een minder bekende vorm waarbij lucht in tandholtes druk veroorzaakt op de tanden, vaak door een luchtbel of een slecht afgesloten wortelkanaal. Dit kan leiden tot hevige tandpijn tijdens duiken of vliegen.

Oorzaken van Barotrauma

Barotrauma ontstaat altijd door een drukverschil tussen het binnenste van het lichaam en de omgeving. Enkele veelvoorkomende oorzaken zijn:

• Snelle stijging of daling in de lucht of onder water
• Verstopte oren of neus, waardoor druk niet kan worden gecompenseerd
• Verkoudheid of allergieën, die de normale drukcompensatie belemmeren
• Onjuiste duiktechnieken, zoals te snel opstijgen
• Onvoldoende voorbereiding bij vliegen, zoals niet slikken of gapen tijdens het opstijgen

Risicogroepen

Sommige mensen lopen meer risico op barotrauma dan anderen:

• Duikers, vooral beginnende duikers
• Vliegreizigers met verkoudheid of sinusproblemen
• Mensen die snel klimmen of afdalen op grote hoogte
• Kinderen, omdat hun buis van Eustachius smaller is

Symptomen van Barotrauma

De symptomen variëren afhankelijk van het type barotrauma, maar de meest voorkomende zijn:

• Druk of pijn in het oor of de sinussen
• Gehoorverlies of oorsuizen
• Duizeligheid of evenwichtsproblemen
• Hoofdpijn
• Kortademigheid bij longbarotrauma
• Tandpijn bij tandbarotrauma
• Bloeding in ernstige gevallen

Diagnose van Barotrauma

Barotrauma wordt meestal gediagnosticeerd door een arts aan de hand van symptomen en een lichamelijk onderzoek. Bij oorbarotrauma kan een otoscoop worden gebruikt om het trommelvlies te inspecteren. Bij long- of sinusbarotrauma kan beeldvorming zoals röntgenfoto’s of CT-scans nodig zijn.

Behandeling van Barotrauma

De behandeling hangt af van de ernst en het type barotrauma:

• Oorbarotrauma: Vaak helpt het ontlasten van de oren door te slikken, gapen of de Valsalva-manoeuvre. Ernstige gevallen kunnen medicatie of een kleine chirurgische ingreep vereisen.
• Sinusbarotrauma: Neusspoelingen, decongestiva of pijnstillers kunnen verlichting bieden.
• Longbarotrauma: Kan medische spoedzorg vereisen, zoals zuurstoftherapie of chirurgie.
• Tandbarotrauma: Behandeling door een tandarts kan nodig zijn om de druk te verlichten of een infectie te behandelen.

Preventie van Barotrauma

Voorkomen is beter dan genezen. Enkele tips om barotrauma te voorkomen:

• Zorg dat je oren en sinussen vrij zijn bij drukveranderingen
• Vermijd vliegen of duiken bij verkoudheid of sinusproblemen
• Leer de juiste drukcompensatietechnieken voor duiken
• Stijg of daal langzaam tijdens duiken of bergbeklimmen
• Gebruik speciale zwemdoppen met drukcompensatie voor duikers

Zwemdoppen en barotrauma

Complicaties

Onbehandeld barotrauma kan leiden tot complicaties zoals:

• Langdurig gehoorverlies
• Trommelvliesruptuur
• Chronische sinusproblemen
• Longbeschadiging bij ernstige gevallen

Het is dus essentieel om bij de eerste symptomen medische hulp in te schakelen.

Samengevat

Barotrauma is een veelvoorkomend maar vaak onderschat probleem dat ontstaat door drukverschillen in het lichaam. Of je nu een fanatieke duiker bent, regelmatig vliegt, of veel in hoogteverschillen beweegt, bewustzijn en preventieve maatregelen kunnen ernstige gevolgen voorkomen. Met de juiste technieken, medische zorg en beschermende hulpmiddelen zoals duikdopjes, kun je het risico op barotrauma aanzienlijk verminderen.

Door de oorzaken, symptomen en preventiemethoden te begrijpen, kun je veilig genieten van activiteiten onder water of in de lucht zonder je zorgen te maken over drukgerelateerde letsels.